Stan nagłego zagrożenia życia ma swoją definicję prawną i jest sytuacją, w której pacjent i jego bliscy mają prawo bezwzględnie egzekwować udzielenie pomocy osobie poszkodowanej. Jakie są przykłady stanu nagłego zagrożenia życia? Jakie są obowiązki lekarza w takiej sytuacji? Jakie ponosi on konsekwencje za nieudzielenie pomocy?
Czym jest stan nagłego zagrożenia życia?
Według ustawy z 8 września 2006 roku o Państwowym Ratownictwie Medycznym stanem nagłego zagrożenia życia określa się sytuację, w której dochodzi do nagłego lub przewidywanego w krótkim czasie pogorszenia stanu zdrowia, skutkującego poważnym uszczerbkiem na zdrowiu, uszkodzeniem ciała, lub utratą życia, co wymaga natychmiastowego podjęcia czynności ratunkowych.
W takich przypadkach pomoc medyczna udzielana jest natychmiast i nie wymaga skierowań. Mogą z niej skorzystać również osoby nieposiadające ubezpieczenia zdrowotnego. W przypadku, gdy pomoc w stanach nagłego zagrożenia życia jest udzielana osobom nieubezpieczonym, wówczas koszty udzielenia takiej pomocy pokrywa NFZ. Konieczne jest w tym celu złożenie przez placówkę medyczną wniosku o wypłatę świadczenia z tego tytułu.
Przykłady nagłego stanu zagrożenia życia
- Zaburzenia rytmu serca;
- Upadek z dużej wysokości;
- Udar cieplny;
- Porażenie prądem;
- Próba samobójcza;
- Agresja wywołana chorobą psychiczną;
- Ukąszenie jadowitego zwierzęcia;
- Nagły, ostry ból brzucha lub klatki piersiowej;
- Drgawki;
- Zatrucia środkami chemicznymi.
Jak powinien zachować się lekarz w sytuacji nagłego zagrożenia życia?
Zgodnie z przepisami zawartymi w rozdziale 5. ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty z 5 grudnia 1996 roku (Dz.U.2021.790 t.j.), lekarz ma obowiązek udzielić pomocy medycznej, gdy zachodzi ryzyko utraty życia, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub ciężkiego uszkodzenia ciała (art. 30).
W tym przypadku ma on prawo udzielić pomocy medycznej nawet bez zgody pacjenta, której nie może wyrazić z uwagi na wiek lub stan zdrowia, a do tego nie ma możliwości skontaktowania się z jego opiekunem prawnym lub przedstawicielem (art. 33 ust.1).
Zgodnie z prawem, jeśli niepodjęcie czynności medycznych skutkowałoby utratą życia pacjenta, ciężkim uszkodzeniem ciała, lub ciężkim uszczerbku na zdrowiu, lekarz nie może odmówić leczenia (art. 38 ust.1).
Wyjątkiem są sytuacje, w których lekarz w ramach udzielania pomocy medycznej mógłby narazić siebie lub osoby trzecie na utratę życia lub ciężki uszczerbek na zdrowiu. Wówczas lekarz wykonujący swoją pracę w ramach służby lub na podstawie stosunku pracy może, po uzyskaniu zgody od przełożonego, odmówić podjęcia leczenia (art. 38 ust. 3, art. 162 k.k.). Nie dotyczy to jednak chorób pacjenta, jakie powodują zagrożenie, jako że jest to sytuacja wpisująca się w normalne ryzyko zawodowe lekarza.
Co grozi lekarzowi za nieudzielenie pomocy medycznej w sytuacji nagłego zagrożenia życia?
Zgodnie z przywołanym już art. 162 k.k. § 1, “Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.” (Dz.U.2022.1138 t.j.).
Warto tutaj również zwrócić uwagę na klauzulę sumienia, zgodnie z którą lekarz może odmówić udzielenia pomocy medycznej z uwagi na wyznawany światopogląd. Jest to zapis budzący liczne kontrowersje, warto jednak pamiętać o tym, że klauzula sumienia NIE MA zastosowania, jeśli odmowa udzielenia świadczeń medycznych wiązać się będzie z utratą życia pacjenta, ciężkim uszkodzeniem ciała lub ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu.
Porady prawne dla lekarzy – gdzie się udać?
Wykonywanie zawodu lekarza w Polsce wiąże się nie tylko z ogromną odpowiedzialnością, działaniem nierzadko pod presją czasu i przemęczeniem, lecz też z szeregiem pułapek prawnych, jakie skutkować mogą m.in. oskarżeniami o błąd medyczny.
W związku z licznymi zmianami prawa lekarze często odczuwają lęk związany z wykonywaniem świadczeń zdrowotnych na rzecz swoich pacjentów, dlatego też tak ważne są bieżące konsultacje prawne z zaufaną kancelarią. Pomoc w postaci porad prawnych dla lekarzy przydatna jest również w przypadku postępowań dyscyplinarnych, postępowań karnych i cywilnych, czy też postępowań toczących się przed sądami lekarskimi.