W minionym wieku problematyka uzależnień oscylowała głównie wokół substancji, które wywierają określony wpływ na organizm, takich jak alkohol, leki lub narkotyki. Kolejnym zagrożeniem identyfikowanym w społeczeństwie okazały się jednak określone zachowania nałogowe, nad którymi chory nie jest w stanie zapanować, mimo że zaburzają wiele obszarów jego życia. Czym są nowe uzależnienia XXI wieku? Jak się przed nimi chronić?
Nowe uzależnienia – na czym polegają?
Początek XXI wieku nazywany jest w literaturze specjalistycznej „erą nowych uzależnień”. Coraz bardziej powszechnym problemem dla wielu rodzin w naszym kraju zaczęło być nie tylko nałogowe przyjmowanie substancji psychoaktywnych, których odstawienie prowadzi do zespołu abstynencyjnego, takich jak alkohol, nikotyna, leki, narkotyki i dopalacze. Konsumpcyjne podejście, zmiany cywilizacyjne i szybkie tempo życia zaowocowały nową falą uzależnień, na którą składają się określone grupy czynności. Chociaż same w sobie nie powinny mieć negatywnego wpływu na różne sfery życia, w niektórych okolicznościach przybierają charakter chorobowy. Co to oznacza w praktyce?
Zachowania nałogowe powtarzają się nagminnie pomimo świadomego wysiłku osób uzależnionych, którzy chcą je powstrzymać lub ograniczyć. Samodzielne próby walki z nałogiem często kończą się nawrotem, a chory ma poczucie utraty kontroli nad własnym życiem. Szczególne znaczenie ma wówczas nieprawidłowe działanie tzw. układu nagrody w mózgu. Chcąc podtrzymać dobre samopoczucie, odprężyć się lub chwilowo uciec od problemów, konieczna jest w takich przypadkach systematyczna, dodatkowa stymulacja. Na czym ona polega?
Jakie uzależnienia pojawiły się w XXI wieku?
W grupie nowych uzależnień XXI wieku najczęściej wymienia się: uczestnictwo w tradycyjnych grach o charakterze losowym, internetowy hazard, pracoholizm, zakupoholizm, seksoholizm, uzależnienie od gier komputerowych, telefonu, telewizji lub sieci internetowej, kompulsywne przejadanie się, a także nadmierne opalanie się lub przesadną dbałość o tężyznę fizyczną. Ogromnym problemem w ostatnich latach okazują się także elektroniczne papierosy, których działanie według obiegowej opinii ma być mniej szkodliwe od ich tradycyjnych odpowiedników. Niestety przekonania tego nie potwierdzają najnowsze wyniki badań. Urządzenia te nie tylko prowadzą do poważnych problemów ze zdrowiem, ale też szybkiego i poważnego uzależnienia.
Nowe uzależnienia XXI wieku – przyczyny
Nie sposób wymienić wszystkich czynników, które sprzyjają rozwojowi nowych uzależnień XXI wieku. Nie bez znaczenia okazują się tu jednak wielkie przemiany cywilizacyjne i dostęp do nowych technologii. Internet, telefon i inne sprzęty elektroniczne towarzyszą dziś człowiekowi na każdym etapie życia. Konieczne okazują się nie tylko w czasie wolnym, ale też pracy lub szkole. Błyskawiczny dostęp do informacji i możliwość nieskrępowanej komunikacji nie zawsze jednak wykorzystywane są odpowiedzialnie. Uzależnienie od tego typu udogodnień może zacząć się bardzo wcześnie. Internet często okazuje się substytutem wartościowych relacji i pozytywnych doświadczeń dla młodych ludzi, którzy mierzą się z typowymi problemami dojrzewania. W grupie ryzyka znajdują się również osoby, których zawód wymusza nieustanny kontakt z nowymi mediami. Bardzo często wówczas osiągnąć życiową równowagę i poświęcić wystarczająco dużo czasu na rozwój osobisty, kontakty towarzyskie lub kultywowanie zdrowych nawyków.
Przyczyną uzależnień behawioralnych bywa potrzeba ucieczki od niekorzystnych przeżyć wewnętrznych i nieumiejętność wyrażania emocji w zdrowy, produktywny sposób. Niektóre osoby popadają w nie ze względu na zbyt szybkie tempo życia i trudności, z którymi muszą się wówczas mierzyć. Inni natomiast szukają natychmiastowej przyjemności, relaksu i chwilowej ucieczki od rzeczywistości. Niestety wraz z rozwojem choroby efekty te coraz trudniej osiągnąć. W krytycznym momencie trzeba poświęcić znacznie więcej czasu, by cieszyć się spokojem i zadowoleniem, które niegdyś pojawiały się natychmiast. Zaniedbywanie wszystkich innych przywilejów i obowiązków odbija się na rozwoju naszej kariery, codziennych doświadczeniach i relacjach z bliskimi. Ponieważ nie potrafimy radzić sobie z narastającą presją, szukamy prostych sposobów na odreagowanie, popadając tym samym w schemat, który niszczy wszystkich członków rodziny.
Uzależnienia XXI wieku – jak się przed nimi uchronić?
Na profilaktykę uzależnień behawioralnych składają się spójne działania, które pomagają zachować zdrowy balans pomiędzy pasją i zaangażowaniem a zachowaniem nałogowym. Metody te zostały opracowane zarówno z myślą o ogóle społeczeństwa, jak też osobach, które znajdują się w grupie ryzyka.
Warto pamiętać, że powtarzanie niektórych czynności nie jest postrzegane jako zjawisko negatywne. Problem zaczyna się wtedy, kiedy tracimy kontrolę nad swoim zachowaniem i nie potrafimy wprowadzić zmian, nawet jeśli jego konsekwencje są coraz bardziej poważne. Jak temu zapobiegać? Najważniejsze, aby zachować życiową równowagę, wprowadzić higienę cyfrową, regularnie dbać o swoje potrzeby i znaleźć pozytywne sposoby na odreagowanie nagromadzonych emocji. Szczególnie korzystna ma być nie tylko koncentracja na rozwoju zawodowym i podnoszeniu kwalifikacji, ale też osobistych zainteresowaniach. Codziennie warto poświęcać trochę wolnego czasu na czynności, które nas relaksują, dają ujście wyobraźni i pozytywnie wpływają na pewność siebie.
Uzależnienia XXI wieku – kiedy szukać pomocy?
Szczególnie podatne na nowe uzależnienia XXI wieku są osoby, które nie potrafią radzić sobie z emocjami i stresem, nawiązywać kontaktów z rówieśnikami, podejmować ważnych decyzji i myśleć twórczo. Jeszcze gorzej, jeśli mamy problemy z samooceną, a brak pozytywnych wrażeń i bodźców prowadzi nas do nadmiernej fascynacji światem wirtualnym. Ogromny wpływ mają też nasi bliscy, którzy powinni zapewniać nam poczucie bezpieczeństwa i wsparcie w trudnych sytuacjach. Jednocześnie jednak to właśnie oni pomagają zazwyczaj ustalać i egzekwować podstawowe zasady. Celem profilaktyki nie może więc być eliminacja potencjalnie szkodliwych czynników, ale nauka, jak korzystać z nich w wartościowy sposób.
Nie potrafisz poradzić sobie z jakimś nałogiem lub jego konsekwencjami? Specjaliści Ośrodka FreeDom są gotowi, by udzielić Ci fachowej porady i pomóc wprowadzić zdrowy, produktywny styl życia. Terapia uzależnień w Nowym Sączu to rozwiązanie dla osób, które dopiero zaczynają dostrzegać problem lub nie są w stanie przeciwdziałać mu na własną rękę.