Współcześnie stosowane systemy kontroli ruchu drogowego mają za zadanie zapewnić bezpieczeństwo załodze pojazdu szynowego i pasażerom. Na czym jednak polega sposób ich działania i jakie wyróżniamy obecnie rodzaje systemów kontroli? Jak duża jest ich skuteczność?
Czym jest system kontroli ruchu kolejowego?
Jest to nic innego, jak zestaw funkcji umożliwiających bezpieczne poruszanie się pojazdu szynowego po torach, obejmujący działanie odpowiednich urządzeń mechanicznych, komputerowych i przekaźnikowych. Wyróżniamy m.in. systemy zdalnego sterowania, systemy liniowe i systemy stacyjne. Zgodnie z danymi zawartymi w raporcie wykonanym przez PKP w 2014 roku, w Polsce dominują urządzenia mechaniczne i przekaźnikowe, z wyraźnym zaznaczeniem, że ze względu na rozwój nowoczesnych technologii, coraz bardziej rozpowszechniają się urządzenia hybrydowe (czyli przekaźnikowo-komputerowe).
Rodzaje systemów sterowania ruchem kolejowym
System nadrzędny
System nadrzędny odpowiada za wsparcie pracy dyspozytora, a dokładniej określając, ma za zadanie kierować ruchem i monitorować go na bieżąco, a także wykrywanie potencjalnego zagrożenia i dokonywanie niezbędnych korekcji. Przykładem tego typu systemu jest ILTOR-2, odpowiedzialny za bezpośrednią współpracę z systemami nastawnic elektronicznych i urządzeń przekaźnikowych, za pośrednictwem interfejsu powiązania. Jego głównym zadaniem jest sterowanie ruchem na odcinkach zawierających liczne posterunki ruchu.
System liniowy
System liniowy odpowiada za regulację ruchu pociągów pomiędzy poszczególnymi stacjami kolejowymi. Wykorzystywany jest m.in. na liniach kolejowych, na których pociąg nie przekracza prędkości 160 km/h. Wykrywaniem zajętości toru zajmuje się układ liczników osi pociągu. System liniowy składa się z urządzenia zdalnej kontroli, szafy aparatowej i kontenera głównego.
System scentralizowany
System scentralizowany to inaczej wielokanałowa struktura, której konfiguracja odpowiada za nastawianie przebiegów w zgodności z aktualnie obowiązującymi wymogami bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo tego rodzaju systemów zapewnia oprogramowanie działające na zasadzie fail-safe, której głównym zadaniem jest zapobieganie powstawaniu uszkodzeń prowadzących do sytuacji krytycznych, w tym kolizji lub wykolejenia.
Poziom bezpieczeństwa systemów SRK
Systemy przekaźnikowe projektowane są na wspomnianej już zasadzie fail-safe, która zapobiega błędnemu sterowaniu ruchem kolejowym w wyniku pojawienia się pojedynczych uszkodzeń. W praktyce oznacza to, że w przypadku pojedynczych awarii, wymuszane są zmiany w funkcjonowaniu systemu, które wykluczają ryzyko wypadku kolejowego. W jaki sposób osiągane są takie rezultaty?
- Wykorzystywane jest stosowne ukształtowanie obwodu elektrycznego zgodnie z układami typowymi dla poszczególnych systemów zabezpieczających.
- Zastosowanie elementów konstrukcyjnych, takich jak dławiki, bezpieczniki, transformatory, czy też przekładniki prądowe.
Wyróżnia się dwie podstawowe grupy urządzeń sterowania ruchem kolejowym:
- urządzenia projektowane indywidualnie – są one montowane bezpośrednio na stacji kolejowej, kontrolują stan elementów dróg przebiegów, a oprócz tego monitorują warunki bezpiecznego nastawiania, zmniejszają prędkość przebiegów i wykluczają przebiegi sprzeczne.
- urządzenia geograficzne – jest to system przekaźnikowy urządzeń zblokowanych i odpowiada za obsługę jednego typu urządzeń na stacji, w tym np. zwrotnicy. Jest to moduł wieloprzekaźnikowy i uniwersalny.
Czy współcześnie stosowane systemy kontroli ruchu drogowego rzeczywiście zapewniają bezpieczeństwo na torach w Polsce?
Wyniki raportu przeprowadzonego przez NIK w 2013 roku nie przedstawiały sytuacji na polskich torach kolejowych w zbyt optymistycznych barwach. Polska pod względem bezpieczeństwa znalazła się wówczas na ostatnim miejscu z wnioskiem, że z łącznej liczby ofiar wypadków kolejowych, do jakich doszło na terenie Unii Europejskiej, aż ⅕ zginęła właśnie na terenie Polski.
Na szczęście jednak ogólne wyniki raportu z 2019 roku pokazują znacznie bardziej optymistyczną tendencję, według której liczba wypadków wyraźnie zmalała aż o 13,6% w porównaniu z rokiem 2018. Wykazano również, że żaden ze wskaźników wykorzystywanych do oceny jakości bezpieczeństwa wykorzystywanych systemów kolejowych nie przekroczył akceptowanego poziomu ryzyka, co jest całkiem dobrą wiadomością.
Jak ważne jest wdrażanie nowoczesnych rozwiązań dla systemów kontroli ruchu kolejowego?
Mając na uwadze bezpieczeństwo tysięcy osób każdego dnia, znaczenie jest ogromne, a zapotrzebowanie na wdrażanie bezpiecznych, innowacyjnych rozwiązań wciąż rośnie. Dlatego też tak ważne jest bieżące monitorowanie stanu bezpieczeństwa sieci dróg kolejowych w Polsce i zwracanie się w sprawie nowych projektów do firm patrzących perspektywicznie w przyszłość. A w niej wyraźnie już rysuje się konieczność zastosowania systemów bezprzewodowych, wykorzystujących tak zwane standardy publiczne, w tym dostęp do internetu. Pomocy we wdrażaniu tak innowacyjnych rozwiązań może udzielić m.in. Radomskie Biuro Projektowe Estel, w którym klienci mogą liczyć m.in. na opracowania projektowe w zakresie koncepcji, projektów budowlanych i projektów fazowań, czy też projektów wykonawczych lub pomoc w zakresie likwidacji kolizji międzybranżowych.